"Ta pandemia to dobry czas, żeby przejść na filozofię akceptacji. Nie masz co się buntować i wściekać. Nic nie wskórasz, masz do czynienia z czymś, co od ciebie nie zależy. Nauczenie się akceptacji (co nie znaczy obojętności) dla rzeczy, na które nie mamy wpływu, jest miarą dojrzałości." – Mówi psycholog Ewa Woydyłło-Osiatyńska.
Wszyscy mamy jeszcze żywo w pamięci ten obraz: zamknięte szkoły, place zabaw i kina. Zakaz wstępu do parku. Kilka miesięcy życia w dystansie społecznym, konieczność przestrzegania nakazów, zdalna nauka. Huśtawka nastrojów, bunt, irytacja, napady paniki, nuda i poczucie beznadziei. Wszystko spowodowane zamknięciem w czterech ścianach, brakiem kontaktu
z rówieśnikami, zmieniającą się atmosferą w domu. (Czy ten scenariusz się nie powtórzy?!...)
Z takimi doświadczeniami w związku z panowaniem epidemii wirusa SARS – CoV-2- uczniowie wrócili do szkoły. Czy będą w niej funkcjonować tak, jak dawniej? Czy doszło do naruszenia ich dobrostanu psychicznego? Czy będą potrzebowali pomocy i wsparcia innych? Psycholodzy ostrzegają, że psychiczne symptomy stresu po epidemii będą się pojawiać w okresie od trzech do sześciu miesięcy po jej ustaniu i mogą się utrzymywać nawet do kilku lat. Trzeba więc być przygotowanym na wszelkiego rodzaju zachowania i stany, które mogą być widoczne u dzieci, typu:
- zaburzenia zachowania, w tym regresja, czyli powrót do zachowań właściwych dla wcześniejszych etapów rozwojowych, zachowania buntowniczo – agresywne, w tym autoagresja, sięganie po substancje psychoaktywne;
- zakłócenia w funkcjonowaniu poznawczym, problemy z koncentracją uwagi, pamięcią;
- obniżona motywacja do wysiłku, unikanie obowiązków szkolnych;
- psychiczna niestabilność, drażliwość, nerwowość, wybuchowość, „nieadekwatne” reakcje emocjonalne;
- wzmożony poziom lęku.
Liczba tych zaburzeń, ich nasilenie oraz czas trwania będą się wiązać z indywidualną podatnością danej osoby na czynniki stresogenne. Inaczej na tę sytuację zareaguje przedszkolak, a inaczej – dziecko w wieku szkolnym czy nastolatek, dlatego rozmowy na ten temat muszą przebiegać w sposób dostosowany do wieku dziecka. Jak więc rozmawiać? Jak zaopiekować się trudnymi emocjami dziecka – np. lękiem, złością – związanymi z pandemią? W jaki sposób wesprzeć dziecko? Poniżej załączam bajeczkę terapeutyczną tłumaczącą małym dzieciom (ale nie tylko) trudne kwestie związane z epidemią.
https://d-pt.ppstatic.pl/k/r/1/8b/08/5e6f51705416d_z.pdf?1584353648
Inaczej ma się sprawa ze starszymi dziećmi. „Im musimy przekazać podstawowe informacje dotyczące rodzaju zagrożenia, a więc uświadomić przede wszystkim, że wirus przenosi się drogą kropelkową, uczulić na to, aby nie dotykały bez potrzeby różnych powierzchni, myły ręce, unikały kontaktu z osobami kaszlącymi i kichającymi. I tyle. Nie wzbudzajmy niepotrzebnych napięć, (…) bo to tak naprawdę niczemu dobremu nie będzie służyło” – mówi psycholog dr Aleksandra Piotrowska.
W tym trudnym dla dzieci czasie chcielibyśmy wspierać nasze dzieci. Jakie dwie główne zasady rządzą udzielaniem pomocy? Pierwsza mówi: udzielaj pomocy bezpośrednio – jeśli potrafisz. Jeśli nie, to Twoje działania niech polegają na znalezieniu osoby, która będzie posiadała odpowiednie umiejętności. Druga zasada podkreśla, że trudności emocjonalnych dzieci i nastolatków nie można lekceważyć. Dlatego ogromne znaczenie ma naturalny system wsparcia, proponowany i realizowany z wyczuciem przez wszystkie osoby otaczające ucznia, polegający na:
- stworzeniu mu przestrzeni bezpieczeństwa, której tak bardzo teraz potrzebuje, na każdym poziomie – od fizycznego po emocjonalne;
- odbudowaniu jego poczucia bezpieczeństwa i możliwości stopniowego osiąganiu stanu spokoju – przy czym chodzi tu o bezpieczeństwo w poczuciu subiektywnym ucznia, a nie w poczuciu dorosłych;
- dostarczaniu mu doświadczeń spokojnych i przyjemnych – pozbawionych sytuacji przykrych i silnie stresujących.
My rodzice musimy okazywać naszym dzieciom zainteresowanie, czułość i miłość, udzielać im psychicznego wsparcia, odważnie konfrontować z trudnymi emocjami, jakich doświadczają oraz umiejętnie je odczytywać.
Epidemia koronawirusa kiedyś się skończy, pozostawiając po sobie różne niezatarte ślady, od społeczno – gospodarczych po psychiczne. Nic już nie będzie takie jak przedtem, więc nie da się wrócić do znanych sobie schematów.
Życzę dużo zdrowia i – w miarę możliwości – spoglądania w przyszłość z optymizmem. Załączam ulotkę na temat instytucji udzielających pomocy.
Agnieszka Gierach – pedagog szkolny
Bibliografia:
- Spitzer M., Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
- Głos pedagogiczny – październik 2020 (czasopismo).
TU ZNAJDZIESZ POMOC:
- 800 702 222 – linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego – całodobowa i bezpłatna telefoniczna pomoc psychologiczna dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Czat i pomoc online dostępne na stronie: www.liniawsparcia.pl
- 116 123 – Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym – prowadzony przez Instytut Psychologii Zdrowia, czynny codziennie w godzinach 14.00-22.00 (połączenie bezpłatne), www.116123.edu.pl
- 116 111 – Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – bezpłatny, całodobowy telefon zaufania Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. Można także pisać: www.116111.pl
- 800 080 222 – całodobowa bezpłatna infolinia dla dzieci, młodzieży, rodziców i nauczycieli
- 800 12 12 12 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka, czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 8.15 – 20.00
- 800 120 002 – Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”- jeśli doświadczasz przemocy w rodzinie, skorzystaj z tej bezpłatnej i całodobowej linii wsparcia. Więcej na stronie internetowej www.niebieskalinia.org
- 22 594 91 00 – Antydepresyjny Telefon Zaufania Forum Przeciw Depresji – telefon dla osób chorujących na depresję oraz ich bliskich. Linię oraz forum internetowe, dostępne na stronie www.forumprzeciwdepresji.pl, obsługuje lekarz psychiatra
- 22 484 88 01 – antydepresyjny telefon zaufania – ITAKA – czynny w poniedziałki i czwartki w godzinach 17.00 – 20.00.
- 22 425 98 48 – Telefoniczna Pierwsza Pomoc Psychologiczna, czynna od poniedziałku do piątku w godzinach 17.00 – 20.00 oraz w soboty w godzinach 15.00 – 17.00.
- 22 255 22 50 i 800 012 005 – Telefon Pogadania – uruchomiona na początku pandemii linia czynna jest w godzinach 12.00 – 20.00; wolontariusze z całej Polski odbierają telefony od wszystkich, którzy czują się samotni, mają trudności lub potrzebę porozmawiania. Więcej na stronie internetowej: www.telefonpogadania.pl.
